წმ. მღვდელმთავარი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)

მონაზვნობისათვის

(მართლმადიდებელი ქრისტიანების – მონაზვნისა და ერისკაცის საუბარი)

ნაწ. 1

ერისკაცი: მამაო! ბედნიერად ვგრძნობ თავს, რომ თქვენი სახით გავიცანი ადამიანი, რომელსაც შემიძლია გული გადავუშალო და მისგან გულწრფელი პასუხი მივიღო. გულით და სულით მსურს ვეკუთვნოდე წმიდა მართლმადიდებელ ეკლესიას, მივდიო მის დოგმატურ და ზნეობრივ გარდამოცემას. სწორედ ამისათვის ვცდილობ ამ გარდამოცემის ყველა დეტალზე მკაფიო აზრი მქონდეს. არასწორ აზრს არასწორ ქმედებამდე მივყავართ, არასწორი ქმედება კი კერძო და საზოგადო უბედურების წყაროა. გთხოვთ, ნუ მეტყვით უარს და განმიმარტეთ მონაზვნობის მნიშვნელობა ქრისტეს ეკლესიაში.

მონაზონი: ღმერთმა აკურთხოს თქვენი სურვილი. სწორი და ზუსტი აზრისაგან იშვება ყოველგვარი სიკეთე, არასწორისა და არაზუსტისაგან კი – ყოველი უბედურება. ეს აზრი სახარებაშია გამოთქმული. იგი ჭეშმარიტებას გვიდებს ცხონების დასაბამად, ტყუილს კი – წარწყმედის დასაბამად (ინ. 8, 32-44). რამ ჩაგაგონათ დღევანდელი საუბრის საგნად მონაზვნობის არჩევა?

ერისკაცი: იმ საზოგადოებაში, რომელშიც მე ვტრიალებ, ხშირად საუბრობენ მონაზვნობაზე, თან სხვადასხვა თანამედროვე თეორიებიც მოჰყავთ მის შესახებ. ჩემი ნაცნობები, რაკი იციან, რომ ხშირი ურთიერთობა მაქვს სასულიერო პირებთან, თითქმის ყოველთვის მე მთხოვენ აზრის გამოთქმას ამ საკითხზე. მინდა ზუსტი ცნობები მივაწოდო მოყვასს, ამიტომაც გთხოვთ მითხრათ, რა არის სწორი.

მონაზონი: არ ვიცი, რამდენად შევძლებ თქვენი თხოვნის შესრულებას, მაგრამ მსურს გულწრფელი ვიყო თქვენს წინაშე, ანუ გადმოგცეთ წმიდა წერილისა და წმიდა მამათა ნაწერების კითხვიდან, პატივსაცემ და სანდო მონაზვნებთან საუბრებიდან, დაბოლოს, საკუთარი დაკვირვებებითა და გამოცდილებიდან მიღებული ცოდნა. ჩვენი საუბრის საფუძვლად, ერთგვარ ქვაკუთხედად კი ამას დავდებ: მონაზვნობა არის არა კაცის, არამედ ღმერთის დადგენილი.

ერისკაცი: წარმოიდგინეთ, ჩვენს საზოგადოებაში არასოდეს გამიგია აზრი, რომ მონაზვნობა ღმერთის დადგენილია.

მონაზონი: ეგეც ვიცი. ამიტომაა, რომ როგორც კი მაღალ საზოგადოებაში მონაზვნობაზე ჩამოვარდება ლაპარაკი, ერთი ამბობს, მე ასე მგონიაო, მეორე – მე კიდევ ასეო; ერთი წამოიძახებს, მე ასე მოვიქცეოდიო, მეორე კიდევ სხვას უპასუხებს. ათას ურთიერთსაპირისპირო ვარაუდსა და მოსაზრებას გაიგონებთ: მათ ავტორებს წარმოდგენაც არა აქვთ მონაზვნობაზე, მაგრამ მზად არიან წესდებებიც კი შეუდგინონ მონაზვნებს და სამონასტრო ცხოვრება საკუთარი "ყოვლადბრძნული" წარმოდგენის მიხედვით განაგონ. ზოგიერთი პროტესტანტებისა და უღმერთოების მიერ გამოთქმულ გმობის სიტყვებსაც კი იმეორებს. გული ტკივილით შეგეკუმშება ადამიანს ამგვარი აზრებისა და შეძახილების გაგონებაზე: მათში ხომ უმეცრება თავისი ჩლიქებით თელავს საღმრთო გარდამოცემისა და განწესების ძვირფას მარგალიტებს!

ერისკაცი: სწორედ ასეა! და ამის მიზეზი, როგორც თქვენა თქვით, უმეცრებაა.

მონაზონი: ნუ გეგონებათ, თითქოს უმეცრება უმნიშვნელო ბოროტება იყოს. წმიდა მამები უმეცრებას უწოდებენ დიდ, საწყის ბოროტებას, რომლისაგანაც იშვება ბოროტება უკვე მთელი თავისი სავსებით. წმიდა მარკოზ მოღვაწე ამბობს, რომ უმეცრება არის ბოროტების პირველი, მთავარი გოლიათი. სხვა მამამ კი თქვა, რომ უმეცრებამ არ უწყის თავისი უმეცრება, იგი კმაყოფილია საკუთარი ცოდნით (წმიდა პეტრე დამასკელი). უმეცრებას მრავალი ბოროტების ჩადენა შეუძლია, ისე რომ ვერც კი ხვდება, რას სჩადის. ამას მალაპარაკებს თანაგრძნობა კაცთა მიმართ, რომელთაც არ უწყიან, რაში მდგომარეობს ადამიანის ღირსება; თანაგრძნობა იმ ქრისტიანთა მიმართ, რომელთაც არ იციან, რა არის ქრისტიანობა და ამ არცოდნის გამო საკუთარი თავის წინააღმდეგ მოქმედებენ. არ გეგონოთ, რომ საღმრთო განწესებაში კაცობრივი სისუსტეებისა და კაცობრივი ბოროტმოქმედებების შენიღბვა მსურდეს. არა და არა! საღმრთო განგებულებაში კაცობრივი სისუსტეებისა და კაცობრივი ბოროტმოქმედებების მხილება და მოსპობა არის ამ განწესების მიმართ მოწიწების ნიშანი, ღმერთისგან კაცთათვის ბოძებული განწესების წმინდად შენახვის საშუალება.

ერისკაცი: ეს უკანასკნელი აზრიც ახალია ჩემთვის. ამ კუთხით არასოდეს შემიხედავს მონაზვნობისთვის და არც ვინმესგან მსმენია რაიმე ამდაგვარი.

მონაზონი: ჩემი სიტყვები მხოლოდ მონაზვნობას კი არა, მთელ ეკლესიას ეხება – როგორც ძველი, ისევე ახალი აღთქმის ეკლესიებს. ძველი აღთქმის ეკლესია ღმერთმა დააარსა და გადასცა თავის მუშაკებს – იუდეველ ერს, და ეს უფალმა თქვა თავის იგავში სავენახის შესახებ, მათეს სახარების 21-ე თავში. ახალი ეკლესია ღმერთკაცმა დააარსა და გადასცა იგი სხვა ერს, ანუ ყველა ერისაგან შემდგარ ერს – ქრისტიანებს, ესეც კარგად ჩანს სახარებიდან და მთელი წმიდა წერილიდან (ეფეს. 1,22-23; 2, 10-11 და ა. შ.). იუდეველები ღმრთის წინაშე პასუხისმგებელნი იყვნენ საღმრთო ნიჭის შენახვის, მართვისა და განგებისათვის. ვინაიდან მათი ქცევა დანაშაულებრივი გამოდგა, ისინი განაყენეს ამ საქმისაგან – თუმცა განაყენეს მაშინ, როდესაც იუდეველნი უკვე საკუთარი ნებით იყვნენ განყენებულნი – და დაისაჯნენ. ასევე მოეკითხებათ პასუხი ქრისტიანებსაც: როგორ გამოიყენეს ღმრთივდადგინებული ახალი აღთქმის ეკლესია ზოგადად და მისი ცალკეული განწესებანი, მაგალითად, მონაზვნობა.

ერისკაცი: ჩანს თუ არა წმიდა წერილში, რით დასრულდება ახალი აღთქმის ეკლესიის დანიშნულება დედამიწაზე?

მონაზონი: წმიდა წერილი მოწმობს, რომ ქრისტიანები, იუდეველთა მსგავსად, თანდათან გაგრილდებიან ღმრთივგამოცხადებული სწავლების მიმართ; უყურადღებოდ დატოვებენ კაცის ბუნების განახლებას ღმერთკაცის მიერ, დაივიწყებენ საუკუნო ცხოვრებას და მთელ ყურადღებას მხოლოდ ამა სოფელს დაუთმობენ. ამ განწყობითა და ამ მიმართულებით შეუდგებიან ისინი წარმავალი ცხოვრების, როგორც მარადიულის, შენებას, და საკუთარი დაცემული ბუნების შერყვნილი და დაზიანებული მოთხოვნების დაკმაყოფილებას. ცხადია, ასეთი მიმართულებისათვის უცხოა მაცხოვარი, რომელმაც ადამიანი ნეტარი მარადიულობისათვის გამოისყიდა, ასეთი მიმართულებისათვის დამახასიათებელია ქრისტიანობისაგან განდგომილება; განდგომილება კი, წმიდა წერილის მოწმობით, აუცილებლად მოვა (2 თეს. 2,3). ქრისტიანობის დაუძლურებაში მონაზვნობაც მიიღებს მონაწილეობას: შეუძლებელია არ დაზიანდეს სხეულის ასო, როდესაც მთელი სხეული მძიმე სენით იტანჯება. ესეც იწინასწარმეტყველეს წმიდა მამებმა მათში დამკვიდრებული სული წმიდის კარნახით.

ერისკაცი: რა მნიშვნელობა აქვს მონაზვნობას ქრისტეს ეკლესიაში?

მონაზონი: მონაზვნები არიან ქრისტიანები, რომლებმაც შეძლებისდაგვარად ყველა ამსოფლიური საქმე მიატოვეს, რათა ლოცვა, ეს უმაღლესი სათნოება მოეპოვებინათ და მისი მეშვეობით ღმერთთან ერთობისათვის მიეღწიათ, მოციქულის სიტყვის თანახმად: "რომელი შეეყოს უფალსა, ერთ სულ არს უფლისა თანა" (1 კორ. 6, 17). ხოლო რადგანაც ლოცვა თავის ძალას ყველა სხვა სათნოებისაგან და ქრისტეს მთელი სწავლებისაგან იძენს, მონაზვნები განსაკუთრებული გულმოდგინებით ასრულებენ სახარების მცნებებს. ყველა ქრისტიანისათვის აუცილებელ მცნებებს ისინი ორი რჩევის – უპოვარებისა და უქორწინებლობის შესრულებას უმატებენ. მონაზვნები თავიანთი ცხოვრებით ცდილობენ მიემსგავსონ ქრისტეს ამსოფლიურ ცხოვრებას, ამიტომაც ეწოდებათ წმიდა მონაზვნებს ღირსნი (რუს. პრეპოდობნი).

ერისკაცი: საიდან მიიღეს მონაზვნებმა თავიანთი სახელწოდება?

მონაზონი: სიტყვები მონაზონი, მონასტერი, მონაზვნობა წარმოსდგა ბერძნული სიტყვისაგან "მონოს" – ერთი. მონაზონი ნიშნავს ცალკე, განმარტოებით მცხოვრებს, მონასტერი – განცალკევებულ, სოფლისგან გამოყოფილ საცხოვრებელს; მონაზვნობა – განმარტოებულ ცხოვრებას. ეს ცხოვრება განსხვავდება ჩვეულებრივი, საზოგადო ცხოვრებისაგან ანუ სხვა ცხოვრებაა, ამიტომაც ეწოდება რუსულად "ინოჩესტვო", მონაზონს კი – "ინოკ". სიტყვები: ზოგადცხოვრება, სკიტე, მდუმარება, განშორება, დაყუდება, მეუდაბნოება ამ მონაზვნური ცხოვრების სხვადასხვა სახეს აღნიშნავენ. ზოგადსაცხოვრებელი მონასტერი ეწოდება მონაზონთა მეტ-ნაკლებად მრავალრიცხოვან სამყოფელს, სადაც მონაზვნებს საერთო ღმრთისმსახურება, საერთო ტრაპეზი, საერთო შესამოსელი აქვთ და ერთი წინამძღვრის ზედამხედველობის ქვეშ იმყოფებიან. მდუმარება ეწოდება ორი ან სამი მონაზვნის ერთად ცხოვრებას ცალკე სენაკში, როდესაც ეს მონაზვნები ხელმძღვანელობენ ერთმანეთის ან ვინმე უფროსის რჩევით; კვირის ხუთ დღეს ისინი საკუთარ სენაკში ასრულებენ ღმრთისმსახურებას, შაბათ-კვირას კი ეკლესიაში ესწრებიან საზოგადო ღმრთისმსახურებას. განშორებას უწოდებენ მონაზვნის განმარტოებულ ცხოვრებას. როდესაც განშორებული მონასტერში ცხოვრობს, მაგრამ გამოუსვლელად რჩება თავის სენაკში, მას უკვე დაყუდებულს ეძახიან, მის ცხოვრებას კი – დაყუდებას; ხოლო როდესაც იგი უკაცრიელ უდაბნოში ცხოვრობს, მას მეუდაბნოეს უწოდებენ, ცხოვრების წესს კი – მეუდაბნოებას.

ერისკაცი: როდის დაიწყო მონაზვნობა?

მონაზონი: ღირსი კასიანეს ცნობით, მოციქულთა დროიდან. ღირსმა კასიანემ, მეოთხე საუკუნის მოღვაწემ, მოინახულა ეგვიპტის სავანეები, სადაც მაშინ მონაზვნური ცხოვრება ყვაოდა, საკმაო დრო გაატარა ეგვიპტის სკიტეს მონაზონთა შორის და მომავალ თაობებს გადასცა მათი სამონასტრო წესდებები და სწავლანი. იგი ამბობს, რომ ქრისტიანობის პირველ ხანებში მონაზვნები ეწოდათ წმიდა მარკოზ მოციქულის, ალექსანდრიის პირველი ეპისკოპოსის რჩეულ მოწაფეებს. ისინი ყველაზე შორეულ გარეუბნებში განმარტოვდნენ და იქ მოღვაწეობდნენ მახარებლის მიერ დატოვებული წესების მიხედვით. ღირსმოწამე ევგენიას ცხოვრებაში აღწერილია, რომ რომის იმპერატორ კომოდუსის დროს (კომოდუსი გამეფდა ქრისტესშობიდან 180 წელს) ეგვიპტის მმართველი გახდა რომაელი დიდებული ფილიპე. იმ დროს ალექსანდრიის გარეუბანში იყო მონასტერი; ასევე იხსენიება, რომ იმჟამინდელი ეპისკოპოსი ელია სიყრმითგან მონაზონი იყო. მოციქულთა თანამედროვე იუდეველი ისტორიკოსი ფილონი, ალექსანდრიის მოქალაქე, ზუსტად ისევე აღწერს ალექსანდრიის გარეუბნებში მოსახლე თერაპევტების ცხოვრებას, როგორც ღირსი კასიანე – პირველი ალექსანდრიელი მონაზვნებისას, და მათ სავანეებს მონასტრებს უწოდებს. ფილონის აღწერილობიდან არ ჩანს, იყვნენ თუ არა თერაპევტები ქრისტიანები, მაგრამ ფილონის, როგორც საერო ისტორიკოსის, ცნობები ზედაპირულია; თანაც იმ დროს ბევრი ქრისტიანობას იუდეველობისგან ვერც არჩევდა – პირველი მეორის სექტად მიაჩნდათ. წმიდა ანტონი დიდის ცხოვრებაში, რომელიც მისმა თანამედროვემ, წმიდა ათანასე ალექსანდრიელმა აღწერა, ნათქვამია, რომ როდესაც წმიდა ანტონი მონაზვნად შედგა (მაშინ ის 20 წლისა იყო), ეგვიპტელი მონაზვნები განმარტოებით ცხოვრობდნენ ალექსანდრიის შემოგარენში. ღირსი ანტონი დიდი 356 წელს, 105 წლისა აღესრულა. არსებობს იმის დამადასტურებელი ფაქტებიც, რომ სირიაში მონაზვნობა მოციქულთა დროიდან მოდის. ღირსმოწამე ევდოკია, რომელიც სირიის ქალაქ ჰელიოპოლისში ცხოვრობდა რომის იმპერატორ ტრაიანეს დროს, ქრისტეს სჯულზე მოაქცია ღირსმა გერმანემ, მამათა მონასტრის წინამძღვარმა – ამ მონასტერში 70 მონაზონი მოღვაწეობდა. ქრისტიანობის მიღების შემდეგ ევდოკია დედათა მონასტერში წავიდა, სადაც 30 მონაზონი იყო. ტრაიანე ქრისტესშობიდან 96 წელს გამეფდა. მესამე საუკუნის ბოლო წლებში ღირსმა ანტონი დიდმა საფუძველი ჩაუყარა მეუდაბნოებას; მეოთხე საუკუნის პირველი ნახევრის ბოლოს პახომი დიდმა დააარსა ტაბენისის ზოგადსაცხოვრებლები თებეს უდაბნოში, ღირსმა მაკარი დიდმა კი – მდუმარეთა სავანე ალექსანდრიის მახლობლად, სკიტეს უდაბნოში, რის გამოც მონაზონთა ცხოვრების ასეთ წესს სკიტური ეწოდა, ამ წესის მიხედვით მოწყობილ სახლობებს კი – სკიტეები. წმიდა ბასილი დიდმა, კაბადოკიის კესარიის მთავარეპისკოპოსმა, მეოთხე საუკუნის მეორე ნახევრის მოღვაწემ, მონასტრული ცხოვრება ეგვიპტელი მონაზვნებისგან შეისწავლა; კაბადოკიაში დაბრუნებულმა კი, ვიდრე ეკლესიის მსახურებას შეუდგებოდა, იქ განაგრძო მონაზვნური ცხოვრება და დაწერა წეს-განგება მონასტრებისთვის. მათი ნაწილი აღმოსავლეთის ეკლესიამ სახელმძღვანელოდ დაადგინა, ნაწილი კი სამოძღვროდ. ამგვარად, მონაზვნობამ, აქამდე ქალაქებისა და სოფლების გარეუბნებში მიმალულმა, მეოთხე საუკუნიდან ძირითადად დაუსახლებელ უდაბნოებში გადაინაცვლა. იქ, თავის ჩვეულ გარემოში, იგი განვითარდა და გაძლიერდა, თუმცა მონასტრები რჩებოდა ქალაქებშიც და მათ გარეუბნებშიც. ღირსი კასიანე, წმიდა მარკოზ მოციქულის მიერ მონაზვნობის დაფუძნების ამბის გადმომცემელი, ამ საკითხის უფრო დაწვრილებით ცოდნის მსურველებს ურჩევს, ეკლესიის ისტორიას მიმართონ. მაგრამ ამ ისტორიას ჩვენამდე არ მოუღწევია, ისევე როგორც თითქმის არც ერთ ეგვიპტურ წერილობით ძეგლს: მაჰმადიანებმა ისინი VII საუკუნეში გაანადგურეს – მუსლიმები ასე იქცეოდნენ ყველა მათ მიერ დაპყრობილ ქრისტიანულ ქვეყანაში, თუმცა ეს განსაკუთრებით ეგვიპტეს შეეხო.

ერისკაცი: რა მიზეზი ჰქონდა მონაზონთა გადასახლებას შორეულ ადგილებში?

მონაზონი: ეს გადასახლება იმ დროს მოხდა, როდესაც მოწამეობა შეწყდა და ქრისტიანობას იღებდნენ არა მარტო რჩეულნი, არა ღმრთის განსაკუთრებული განგებით მოწოდებულნი, არა უდიდესი დევნისა და სიკვდილისათვის გამზადებულნი, არამედ ყველა: ქრისტიანობა გახდა გაბატონებული სარწმუნოება, მას სახელმწიფო მფარველობდა და ავრცელებდა. ქრისტიანობა საყოველთაო რელიგიად იქცა, მაგრამ დაკარგა ძველი თავგანწირულობა. ქალაქებსა და სოფლებში მცხოვრები ქრისტიანები ყოფით საზრუნავში ჩაეფლნენ; ისინი ისეთ ფუფუნებას, ხორციელ ტკბობას, სანახაობებში მონაწილეობას და სხვა საერო საქმეებს მიეცნენ, რასაც პირველი ქრისტიანები ქრისტესაგან განდგომის დარად გაურბოდნენ. უდაბნო ბუნებრივი თავშესაფარი იყო იმ ქრისტიანებისთვის, რომლებსაც სურდათ შეენარჩუნებინათ და აღეზარდათ საკუთარ თავში ჭეშმარიტი ქრისტიანობა. წმიდა ისააკ ასური ამბობს: "უდაბნო სასარგებლოა როგორც უძლურთათვის, ისევე ძლიერთათვის. სოფლისაგან მოშორების გზით სუსტებს იგი ვნებების გაძლიერებისა და გამრავლებისაგან იცავს, ძლიერებს კი ბოროტი სულების წინააღდგომის ძალას აძლევს". წმიდა ბასილი დიდი და წმიდა დიმიტრი როსტოველი ასე ხსნიან წმიდა გორდიასის უდაბნოში წასვლის მიზეზს: "გორდიასი გაექცა ქალაქის ჭორებს, ბაზრის ხმაურს, თავადთა დიდებას, შემასმენელთა ცილისწამებას, ყიდვა-გაყიდვას, ფიცილს, ტყუილს, ბილწსიტყვაობას, გაექცა ქალაქში გამეფებულ თამაშებს, მასხარაობას, ჯამბაზობას; რადგანაც თვითონ მას ჰქონდა განწმენდილი სმენა, განწმენდილი თვალი და, პირველ ყოვლისა, გული განწმენდილი, ღმერთის ხილვის შემძლე; ამიტომ ღირსი გახდა საღმრთო გამოცხადებებისა და დიდ საიდუმლოებებს ეზიარა – არა კაცთაგან, არამედ ჭეშმარიტების დიდი მოძღვრის, სული წმიდისგან" (წმინდანთა ცხოვრებანი, 3 იანვარი). მონაზვნობას, უდაბნოში გადასახლებასთან ერთად, განსაკუთრებული შესამოსელიც გაუჩნდა, რათა საბოლოოდ გამიჯვნოდა ერისკაცებს. დევნის პერიოდში სასულიერო პირებსაც და მონაზვნებსაც ძირითადად ერთნაირი შესამოსელი ეცვათ: იგი მათ მდევნელთაგან იცავდა.

ერისკაცი: მაღალი სწავლება, რომლის ღირსიც წმიდა გორდიასი გახდა, ცოტა ვინმესათვის თუ არის მისაწვდომი. ჩვენს დროში ქრისტიანული სარწმუნოება დაწვრილებით ისწავლება სემინარიებში, ხოლო უფრო ზედმიწევნით – სასულიერო აკადემიებში.

მონაზონი: იმ სწავლებებს შორის, რაც სასულიერო სასწავლებლებში ისწავლება და რაც ისწავლება ან, წესით, უნდა ისწავლებოდეს მონასტრებში, უზარმაზარი განსხვავებაა, თუმცა ორივეს საფუძველი ერთია – ქრისტიანობა. როდესაც მაცხოვარმა წმიდა მოციქულები ქვეყნის სხვადასხვა კუთხეში მიავლინა საქადაგებლად, დაავალა ესწავლებინათ ყველა ერისთვის ჭეშმარიტი ღმერთის სარწმუნოება და მისი მცნებების მიხედვით ცხოვრება: "წარვედით და მოიმოწაფენით ყოველნი წარმართნი და ნათელ-სცემდით მათ სახელითა მამისაჲთა და ძისაჲთა და სულისა წმიდისაჲთა, და ასწავებდით მათ დამარხვად ყოველი, რაოდენი გამცენ თქუენ" (მათ. 28, 19-20). სარწმუნოების სწავლება წინ უნდა უძღოდეს ნათლისღებას, ცხოვრების სწავლება კი უნდა მოსდევდეს მას. პირველი სწავლება თეორიულია, მეორე – პრაქტიკული. პირველის შესახებ წმიდა პავლე მოციქული ამბობს: "ვითარ-იგი არარაჲ დავაყენე უმჯობესი თქუენი, რომელიმცა არა გითხარ და გასწავე თქუენ ერსა წინაშე და სახლსა შინა. და უწამებდ ჰურიათა და წარმართთა ღმრთისა მიმართ სინანულსა და სარწმუნოებასა უფლისა მიმართ ჩუენისა იესუ ქრისტესა" (საქმე, 20, 20-21); ხოლო მეორეზე თქვა: "რომელ არს ქრისტე თქუენ შორის, სასოებაჲ იგი დიდებისაჲ, რომელსა-ესე ჩუენ ვქადაგებთ, ვასწავებთ ყოველსა კაცსა ყოვლითა სიბრძნითა, რაჲთა წარვუდგინოთ ყოველი კაცი სრული ქრისტე იესუჲს მიერ" (კოლას. 1, 27-28). ღმერთმა მოგვცა ორი სწავლება მის შესახებ: სწავლება სიტყვით, რომელიც სარწმუნოებით მიიღება; და სწავლება საქმით, რომელიც სახარების მცნებების შესრულებით მიიღება. პირველი შეგვიძლია შევადაროთ შენობის საძირკველს, მეორე კი თვით შენობას, ამ საძირკველზე აგებულს. როგორც რაიმეს აგებაა შეუძლებელი ფუნდამენტის გარეშე, ასევე გამოუდეგარია ცარიელი საძირკველი, თუ მასზე შენობა არ აიგება. "სარწმუნოება თვინიერ საქმეთასა მკუდარ არს" (იაკ. 2, 26).

წმიდა პავლე მოციქული სარწმუნოების სწავლების აუცილებლობას ასე გადმოგვცემს: "აწ უკუე სარწმუნოებაჲ სამე სმენისაგან არს, ხოლო სმენაჲ სიტყვითა ღმრთისაჲთა... ვითარ უკუე ჰხადონ, რომლისა მიმართ არა ჰრწმენა?" (რომ. 10, 17, 14). აი, კატეხიზმოს სწავლების დასაწყისი. ქრისტიანობას შედგომილებს მოციქულები და მათი მოწაფეები გადასცემდნენ ქრისტიანობის ძირითად მოძღვრებას ღმერთზე, ღმერთკაცზე, ადამიანზე, მის დანიშნულებაზე დროსა და მარადისობაში, ქრისტიანულ საიდუმლოებებზე, საუკუნო ნეტარებაზე, საუკუნო ტანჯვაზე და სხვა, დოგმატური ქრისტიანული სწავლების ძირითად შემადგენელ ნაწილებზე; ამას ემატებოდა თეორიული სწავლება სახარებისეული მცნებების მიხედვით. ესაა მართლმადიდებლური დოგმატური ღმრთისმეტყველების, ამ ამაღლებული, წმინდა მეცნიერების დასაწყისი. უკვე მოციქულთა დროიდან ქრისტეს ეკლესიაში გაჩნდა მწვალებლური სწავლებები, ანუ საღმრთო გამოცხადების შესახებ ამა სოფლის ცრუ სიბრძნის მიხედვით მსჯელობა. საღმრთო გამოცხადებაში ადგილი არა აქვს კაცობრივ მსჯელობას – იქ ყველაფერი, ალფადან ომეგამდე, ღმერთისგანაა. წმიდა მსოფლიო ეკლესია გულმოდგინედ ცდილობდა მისდამი მინდობილი სულიერი საგანძურის – საღმრთო გამოცხადების – დაცვას. იგი ამხილებდა აშკარა მტრებს: კერპთაყვანისმცემლებს, წარმართ ფილოსოფოსებსა და იუდეველებს; იგერიებდა მათ თავდასხმებს; ეკლესია ამხილებდა თავის შინამტრებს – მწვალებლებს, უარყოფდა მათ სწავლებებს, განაგდებდა საკუთარი წიაღიდან, აფრთხილებდა თავის შვილებს მათ შესახებ; ამიტომ დროთა განმავლობაში ღმრთისმეტყველება სულ უფრო ფართოდ ვრცელდებოდა. მის გასაცნობად საჭირო გახდა სასწავლებლების შექმნა. უძველესი და უდიდესი აკადემია ალექსანდრიაში იყო. ყველაზე მეტად იგი ქრისტესშობიდან II-III საუკუნეებში ყვაოდა. საღმრთო სწავლების საწინააღმდეგო სწავლებები თანდათან მრავლდებოდა და სხვადასხვა ფორმას იღებდა, ამიტომ სასულიერო სასწავლებლების არსებობა სულ უფრო აუცილებელი ხდებოდა. დასავლეთმა, გაემიჯნა რა აღმოსავლეთს მწვალებლობის მიღებით, წარმართული განსწავლულობა და ცხოვრების წესიც მიიღო: ამ დროიდან მოყოლებული მართლმადიდებელი ეკლესიისადმი მტრულად განწყობილი, ყველაზე კადნიერი, მახინჯი, ღმრთისმგმობი სწავლებები უსასრულოდ მომრავლდნენ. სასულიერო სასწავლებლები მართლმადიდებელი ეკლესიისათვის ისევე აუცილებელი გახდა, როგორც სუნთქვა – სიცოცხლისათვის. თავად განსაჯეთ: მართლმადიდებელმა ქრისტიანმა, განსაკუთრებით კი მომავალმა მოძღვარმა, კარგად უნდა იცოდეს მართლმადიდებელი ეკლესიის ჭეშმარიტი სწავლებაც, მისი ბრძოლის ისტორიაც ხილულსა თუ უხილავ მტრებთან, ბრძოლისა, რომელიც თვრამეტი საუკუნეა, რაც გრძელდება და თანდათან უფრო მძაფრდება. უნდა აღიწეროს არიოზის, მაკედონიოსის, ნესტორის, ევტიქის, ხატმებრძოლობის, პაპიზმის, პროტესტანტიზმისა და მისი განშტოებების მწვალებლობები, მათი დაგვირგვინება – ათეიზმი და ახალი ფილოსოფია; აგრეთვე ამ სწავლებათა სრული უარყოფა. ღმრთისმეტყველების სწრაფად შესწავლა შესაძლებელი იყო ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში, დღეს კი ამისთვის საკმაო ხანია საჭირო. თუ ადრე მისი სწავლება ეკლესიაში წარმოთქმული ქადაგებების დროს შეიძლებოდა, დღეს აუცილებელია მრავალწლიანი, სისტემატური მეცადინეობა. ღმრთისმეტყველების სრულფასოვანი სწავლება გახლავთ სწორედ ჩვენი სასულიერო სემინარიებისა და აკადემიების მიზანი: ისინი იძლევიან ძირითად, როგორც მარკოზ მოღვაწე უწოდებს, შესავალ ცოდნას. ეს ცოდნა გადაეცემა ახალგაზრდობას, რომელსაც ჯერ არ დაუწყია საზოგადო მსახურება და მხოლოდ თეორიულად არის მისთვის მომზადებული, მისთვის უცხოა ცხოვრებისეული გამოცდილებით მიღებული ცოდნა. სარწმუნოების შესახებ თეორიული ცოდნის საფუძველზე უნდა აშენდეს ქმედითი, ცოცხალი, მადლისმიერი ცოდნა. მიწიერი ცხოვრება ადამიანს სწორედ ამ ცოდნის მოსაპოვებლად მიეცა. ქრისტიანი, რომელიც ამ სოფელში სახარების მცნებების მიხედვით ცხოვრობს, უსათუოდ გამდიდრდება არა მარტო გამოცდილებით მიღებული, არამედ, გარკვეულწილად, მადლისმიერი ცოდნითაც. გაცილებით უფრო მეტად გამდიდრდება ამ ცოდნით ის, ვინც დაუტევებს ყველა მსოფლიო ზრუნვას და მთელ დროს, სულისა და ხორცის ყველა ძალას ღმრთის წინაშე სათნო-ყოფისათვის გამოიყენებს – ასეთი ადამიანია სწორედ მონაზონი; მასზე ამბობს მაცხოვარი სახარებაში: "რომელსა აქუნდენ" უფლის მცნებები, რადგან მთელი მისი ქონება მხოლოდ უფლის მცნებებია. "რომელსა აქუნდენ მცნებანი ჩემნი და დაიმარხნეს იგინი, იგი არს, რომელსა უყუარდე მე. ხოლო რომელსა უყუარდე მე, საყუარელ იყოს მამისა ჩემისა მიერ, და მეცა შევიყუარო იგი და გამოუცხადო მას თავი ჩემი" (ინ. 14,21). ამიტომ მოშურნე ქრისტიანები ყოველ დროში სასწავლებლის დასრულების შემდეგ იმ განათლების მისაღებად, მხოლოდ მონაზვნობა რომ იძლევა, არჩევდნენ და დღესაც არჩევენ მონაზვნობას. ვინ იყვნენ ეკლესიის უდიდესი მოძღვრები? მონაზვნები. ვინ განმარტა დაწვრილებით ეკლესიის სწავლება, ვინ დაიცვა მისი გარდამოცემა თაობებისთვის, ვინ ამხილა და დათრგუნა მწვალებლობანი? მონაზვნებმა. ვინ დაამოწმა საკუთარი სისხლით სარწმუნოების მართლმადიდებლური აღმსარებლობა? მონაზვნებმა. და ეს ბუნებრივიცაა. შუაგულ სოფელში მცხოვრები, სოფლის ქსელში გახლართული ქრისტიანები, ათასგვარ, ნებსითსა თუ უნებლიე საზრუნავში რომ ჩაფლულან, ვერ ახერხებენ დიდი დრო, მთელი სიყვარული ღმერთს დაუთმონ. "უქორწინებელი იგი ზრუნავს უფლისასა, ვითარ-ძი სათნო-ეყოს უფალსა; ხოლო ქორწინებული ზრუნავს სოფლისასა" (1 კორ. 7, 32-33): დაქორწინებულს არ შეუძლია მუდამ და მთელი არსებით უფალს იყოს შედგომილი ლოცვით, გაემიჯნოს ყოველივე მსოფლიოს და იყოს "ერთ სულ უფლისა თანა" (1 კორ. 6, 17), რაც შეუძლია და თვისობრივია მონაზვნისათვის. ქრისტიანის პიროვნული წარმატებისათვის არ არის საჭირო განსწავლულობა, ესოდენ აუცილებელი ეკლესიის მოძღვრებისათვის: მრავალმა უწიგნურმა ქრისტიანმა, მათ შორის ღირსმა ანტონი დიდმა მონაზვნად შედგომის შემდეგ ქრისტიანულ სრულყოფას მიაღწია და სულიერი ნათელი მოჰფინა თანამედროვეებს თავისი პირადი მაგალითით, ზეპირი სწავლებით, მადლისმიერი ნიჭებით. "ვინ სადა მათგანმან ქმნნა სასწაულნი, ვინ აღადგინნა მკვდარნი, ვინ განსდევნნა ეშმაკნი? არავინ. რამეთუ ესე ყოველნი მონაზონთა საქმენი არიან, რომელთა სოფელი ვერ დაიტევს", ამბობს წმიდა იოანე კიბისაღმწერელი (2,18).

ერისკაცი: ყველა მონაზონი ხომ ვერ აღწევს ასეთ მაღალ მდგომარეობას, ყველა ხომ ვერ ასრულებს თავის დანიშნულებას! ამას მცირედნი თუ ახერხებენ.

მონაზონი: მონაზვნური წესდების მიხედვით მცხოვრები მონაზვნები, უფლის აღთქმისაებრ, აუცილებლად მოიხვეჭენ ღმრთის მადლს. უფლის აღთქმა შეუძლებელია არ აღსრულდეს თვით ღმერთის სიტყვისა და სახარების მცნებების იმ თვისების გამო, რომლითაც მათ აღმასრულებლებს სული წმიდის მადლი მიენიჭება. და პირიქით, მონაზვნობის ღმრთივდადგინებული წესების უარმყოფელი, თვითნებური, გაფანტული ცხოვრების, ტკბობისა და სოფლის სიყვარულით შეპყრობილი მონაზვნები კარგავენ სულიერ წარმატებას. იგივე ეხება ყველა ქრისტიანს. ქრისტიანულად მცხოვრები ქრისტიანები ცხონდებიან, ხოლო ისინი, რომლებსაც ქრისტიანის სახელი ჰქვიათ, მაგრამ წარმართებივით ცხოვრობენ, წარწყმდებიან. უწინ მონაზვნებს შორის ბევრად მეტი წმინდანი იყო, ქრისტიანებს შორის კი ბევრად მეტი აღწევდა ცხონებას, ვიდრე დღეს. ამის მიზეზი სარწმუნოებისა და ზნეობრივი ცხოვრების საზოგადო დაცემაა. თუმცა დღესაც არიან ჭეშმარიტი მონაზვნებიც და ჭეშმარიტი ქრისტიანებიც. გიმეორებთ: არიან თავიანთი სახელისა და მოწოდების უღირსი მონაზვნები, მაგრამ ეს ღმრთივდადგინებული წესების ბოროტად გამოყენების შედეგია. ღმრთივდადგინებული წესები კი ღმრთივდადგინებულ წესებად რჩება, რაც არ უნდა ბოროტად იყენებდეს მათ კაცი. ასევე არც ქრისტიანობას აკლდება თავისი უდიდესი ღირსება იმის გამო, რომ ზოგიერთი ან თუნდაც მრავალი ქრისტიანი ქრისტეს სწავლების საწინააღმდეგოდ ცხოვრობს. ქრისტიანობაზეც და მონაზვნობაზეც ჭეშმარიტი ქრისტიანებისა და მონაზვნების მიხედვით უნდა ვიმსჯელოთ. ეს არ არის იოლი: ღმრთისმოსაობა და სათნოება, ქალწულების მსგავსად, ყოველთვის სენაკისა და უცხოობის ჩრდილში იმალება და პირიქით: მეძავნი ცდილობენ ნახევრად შიშველნი წარსდგნენ ყველას წინაშე; მონაზვნის მაღალი ცხოვრება კი ზოგჯერ მხოლოდ სიკვდილის წინ ან მის შემდეგ მჟღავნდება. ხშირად ღმრთის მადლით ცხებულ მონაზონს ეს სოფელი ცილისწამებითა და ყვედრებით ავსებს, რადგანაც სოფელს სძულს სული ღმრთისა (ინ. 15, 18-20). თვით სულიერი წარმატება სხვადასხვა ხარისხისა არსებობს: მონასტრული განმარტოება, როგორც ვთქვით, ძლიერი ქრისტიანებისთვის ერთი მიზეზით არის სასარგებლო, სუსტებისათვის კი – სხვა მიზეზით. ცხადია, სუსტები ყოველთვის უფრო მეტნი იყვნენ, ვიდრე ძლიერები.

ერისკაცი: თქვენი ნათქვამის შემდეგ აუცილებელი ხდება იმის განმარტება და დამტკიცება, რომ მონაზვნობა ღმერთის განწესებულია. თუმცა, აქამდე რაც თქვით, მნიშვნელოვანწილად სწორედ ამგვარი დასკვნის საფუძველს იძლევა.

მონაზონი: სოფლის მაცხოვარმა მიგვითითა ცხოვრების ორი გზა მორწმუნეთათვის: ცხონების მომნიჭებელი გზა ანუ ცხოვრება და სრულყოფილების მომნიჭებელი გზა ანუ ცხოვრება. ამ უკანასკნელს უფალმა უწოდა შედგომა ღმრთისა, რამეთუ იგი არის ყველაზე ზუსტი ასახვა უფლისაგან გადმოცემული სწავლებისა და ჩვენი ძალების შესაბამისი მიბაძვა ცხოვრების იმ წესისა, რომელიც უფალმა აირჩია მიწიერი მყოფობის ჟამს. ცხონების პირობებია: ქრისტეს რწმენა (ინ. 3, 36), ქრისტეს მცნებებით ცხოვრება (მათ. 19, 17) და მცნებების შესრულების ნაკლულევანების სინანულით კურნება (ლკ. 13, 3, 5). მაშასადამე, ცხონება მინიჭებულია და იგი შესაძლებელია ყველასათვის, ვისი საქმიანობა და სოფელში ცხოვრების წესი საღმრთო სჯულს არ ეწინააღმდეგება. უფლის შედგომისაკენ ზოგიერთებს – მაგალითად, მოციქულებს – თვით უფალმა მოუწოდა, მაგრამ საზოგადოდ ამგვარ შედგომას უფალი კაცის თავისუფალ ნებას ანდობს. ეს კარგად ჩანს სახარების ყველა ადგილიდან, სადაც უფალი ამ საკითხზე ლაპარაკობს: "რომელსა ჰნებავს შემოდგომად ჩემდა" (მათ. 16, 24); "უკუეთუ გნებავს, რაჲთა სრულ იყო" (მათ. 19, 21); "რომელი მოვალს ჩემდა" (ლკ. 14, 26), ამბობს უფალი, როდესაც ქრისტეს შედგომასა და ქრისტიანულ სრულყოფილებაზე საუბრობს. ამგვარი ცხოვრების დაწყება ადამიანის თავისუფალ ნებაზეა დამოკიდებული, მაგრამ ცხოვრების პირობები კი ღმერთმა დააწესა, და ამ პირობების შესრულების გარეშე უფლის შედგომა შეუძლებელია. უფლის შედგომის, ანუ სრულყოფილებისაკენ სავალი გზა და ცხოვრების პირობები ღმერთმა ასე აღწერა: "რომელსა ჰნებავს შემოდგომად ჩემდა, უარ-ყავნ თავი თვისი და აღიღენ ჯუარი თვისი და შემომიდეგინ მე" (მათ. 16, 24); "უკუეთუ გნებავს, რაჲთა სრულ იყო, წარვედ და განყიდე მონაგები შენი და მიეც გლახაკთა და გაქუნდეს საუნჯე ცათა შინა და მოვედ და შემომიდეგ მე" (მათ. 19, 21); "აღიღე ჯუარი" (მრკ. 10, 21); "რომელი მოვალს ჩემდა და არა მოიძულოს მამაჲ თვისი და ცოლი და შვილნი და ძმანი და დანი და კუალად სულიცა თვისი, ვერ ხელ-ეწიფების მოწაფე-ყოფად ჩემდა... და რომელმან არა აღიღოს ჯუარი თვისი და შემომიდგეს მე, ვერ ხელ-ეწიფების მოწაფე-ყოფად ჩემდა... და ეგრეცა ყოველმანვე თქუენგანმან, რომელმან არა იჯმნეს ყოვლისაგან მონაგებისა თვისისა, ვერ ხელ-ეწიფების მოწაფე-ყოფად ჩემდა" (ლკ. 14, 26). აქ ჩამოთვლილია სწორედ ის პირობები, რომელთაგანაც შედგება მონაზვნობის ძირითადი აღთქმები. მონაზვნობა, როგორც ვთქვით, თავიდან სხვა არაფერი იყო, თუ არა განმარტოებული, ამა სოფლის შფოთს განრიდებული ცხოვრება ქრისტიანული სრულყოფილების მოსურნე ქრისტიანებისა. წმიდა მარკოზ მოციქულის ქადაგების შემდეგ მდიდარი და ხალხმრავალი ალექსანდრიიდან ქრისტიანები ქალაქის გარეუბნებში გადასახლდნენ; ამავეს ურჩევს წმიდა პავლე მოციქული ღმერთთან მიახლების მსურველ ყველა ქრისტიანს: "რამეთუ თქუენ ტაძარნი ღმრთისა ცხოველისანი ხართ, ვითარცა თქუა ღმერთმან: დავიმკვიდრო და ვიქცეოდი მათ შორის და ვიყო მე მათდა ღმერთ და იგინი იყვნენ ჩემდა ერად. ამისთვის გამოვედით შორის მათსა და გამოეშორენით, იტყვის უფალი, და არაწმიდასა ნუ შეეხებით, და მე შეგიწყნარნე თქუენ. და ვიყო მე თქუენდა მამა და თქუენ იყვნეთ ჩემდა ძეებ და ასულებ, იტყვის უფალი ყოვლისა მპყრობელი" (2 კორ 6, 16-18). წმიდა იოანე კიბისაღმწერელი მიიჩნევს, რომ უფლის ეს სიტყვები სწორედ მონაზვნებს უკავშირდება; და ისინი პირველი საუკუნეების ეკლესიას ისე ესმოდა, როგორც აქ არის განმარტებული. წმიდა ათანასე დიდი ღირსი ანტონი დიდის ცხოვრებაში გადმოგვცემს, რომ ანტონი ჯერ კიდევ ყმაწვილი იყო, როდესაც ეკლესიაში შევიდა სალოცავად. ამ დროს იქ იკითხებოდა სახარება მდიდარი ჭაბუკის შესახებ, რომელიც უფალს ცხონებასა და სრულყოფილებაზე ეკითხება. როდესაც გაისმა: "უკუეთუ გნებავს, რაჲთა სრულ იყო, წარვედ და განყიდე მონაგები შენი"... და ა.შ., ანტონი, რომელიც სწორედ ცხოვრების წესის არჩევანის წინაშე იდგა, განსაკუთრებით შეძრა ამ სიტყვებმა – მიხვდა, რომ თვით უფალმა მიმართა მას, მყისვე გაყიდა თავისი მამული და მონაზონი გახდა. უფლის ამ სიტყვებს წმიდა ეკლესია დღესაც უმთავრესად მიიჩნევს მონაზვნობისთვის და ისინი ყოველთვის იკითხება მონაზვნად კურთხევისას. მონაზვნობის დამკვიდრება დასახლებული ადგილებიდან მოშორებით, უდაბნოებში, ღმრთის გამოცხადებით და მისი ბრძანებით მოხდა. ღირს ანტონი დიდს ღმერთმა უდაბნოში ცხოვრებისაკენ მოუწოდა, ღირს მაკარი დიდს ანგელოზმა სკიტეს უდაბნოში წასვლა უბრძანა, ასევე ანგელოზმა უბრძანა ღირს პახომი დიდს უდაბნოში ზოგადსაცხოვრებლის დაარსება და გადასცა წერილობითი წესები მონაზვნური ცხოვრებისათვის. ეს წმიდა მამები იყვნენ სული წმიდით შემოსილი მამები, მუდმივად ღმერთთან ერთობაში მყოფნი, მონაზვნებისათვის ისინი იყვნენ ხმა ღმრთისა, ისევე როგორც მოსე – ისრაიტელთათვის. სული წმიდა მუდამ, ქრისტიანობის ყველა საუკუნეში, ასხივოსნებდა მონაზვნებს. სული წმიდის სწავლება, ქრისტეს სწავლება, ღმერთის სწავლება მონაზვნობაზე, რომელიც არის მეცნიერება მეცნიერებათა, ღმრთაებრივი მეცნიერება, წმიდა მამებმა უდიდესი სიზუსტითა და სისრულით გადმოგვცეს თავიანთ თხზულებებში. ყველა ისინი მოწმობენ, რომ მონაზვნობის, ამ ზებუნებრივი ცხოვრების დაწესება არის არა ადამიანის, არამედ ღმერთის საქმე. იგი, როგორც ზებუნებრივი საქმე, შეუძლებელია კაცის ხელიდან იყოს გამოსული, შეუძლებელია ღმერთის დაწესებული არ იყოს.

ერისკაცი: ზოგიერთი ფიქრობს, რომ მონაზვნობის საწყისი მიზეზი იყო ქრისტიანობის პირველ სამ საუკუნეში წარმართების მიერ ქრისტიანების წინააღმდეგ აღძრული დევნა.

მონაზონი: ამსოფლიური ბრძნობა სულიერ მოღვაწეებზე ყოველთვის ცდებოდა. სულიერ ადამიანებს, მაგალითად, ქრისტიანობის პირველი საუკუნეების მონაზვნებს, სწყუროდათ მოწამეობა და ბევრი მათგანი კიდევაც შეიმოსა მოწამეობის გვირგვინით. ასეთები იყვნენ ღირსმოწამე მამები ნიკონი, ივლიანე; ღირსმოწამე დედები ევდოკია, ევგენია, ფებრონია და სხვანი. როდესაც კაბადოკიის კესარიაში ქრისტიანთა დევნა დაიწყო, ზემოთ ნახსენები წმიდა მეუდაბნოე გორდიასი ამ ქალაქში ჩავიდა სახალხო ზეიმის დროს, ამხილა კერპთაყვანისმცემლობის ცთომილება, აღიარა ქრისტე და თავისი აღმსარებლობა მოწამებრივი სიკვდილით დაამოწმა. იმპერატორ დიოკლეტიანეს მიერ ქრისტიანთა მძვინვარე დევნის დაწყებისას ანტონი დიდი უკვე მონაზონი და მეუდაბნოე ბერი იყო. როდესაც გაიგო, რომ ქრისტიანებს აწამებენ და სიკვდილით სჯიან ქრისტეს აღმსარებლობისათვის, ანტონიმ მიატოვა თავისი უდაბნო და გამოქვაბული, ალექსანდრიაში ჩავიდა, ქრისტე აღიარა და საქმით დაამტკიცა, რომ ქრისტესათვის წამება სურდა. მისი ცხოვრების აღმწერელი გადმოგვცემს: "ღირსი მამა ჭეშმარიტად მოწამე იყო თავისი ნებითა და სიყვარულით ღმრთისადმი. მას, მართალია, სურდა ქრისტეს სახელისათვის წამება, მაგრამ უფალს მისთვის მოწამეობა არ განუწესებია". შესაწირავს, რომელსაც უხვად სწირავდნენ მას მოწამეები წარმართთა წინაშე ქრისტეს აღიარებით, უფალი უკვე ცვლიდა ახალი უხვი შესაწირავით, რომელიც მონაზვნებს სხვა მოწამეობის ასპარეზზე უნდა გაეღოთ. ის-ის იყო შეწყდა მოწამეობა, ის-ის იყო დაცხრა სისხლის ნიაღვრები ქალაქების საკრებულოებსა და მოედნებზე, რომ ათასობით ქრისტიანმა იწყო შორეულ უდაბნოებში გადასახლება, რათა იქ ჯვარს ეცვათ "ხორცნი თვისნი ვნებითურთ და გულის თქუმით" (გალ. 5, 24), რათა თვით სოფლისმპყრობელთა წინაშე, "მთავრობათა მიმართ და ხელმწიფებათა... სულთა მიმართ უკეთურებისათა" (ეფეს. 6,12) ეღიარებინათ ქრისტე. მაგალითად, ღირსი პავლე თებელი უდაბნოში იმიტომ წავიდა, რომ იმპერატორ დეციუსის მიერ ქრისტიანთა მიმართ აღძრული დევნისას თავი გადაერჩინა. შესაძლოა, ზოგიერთი სხვა მოღვაწეც ამავე მიზეზით განერიდა სოფელს; სხვებს სხვა მიზეზები ჰქონდათ. მაგრამ ეს კერძო შემთხვევებია, რომელთა საფუძველზეც არავითარი ზოგადი დასკვნის გამოტანა არ შეიძლება.

ერისკაცი: მონაზვნობის ღვაწლს თქვენ მოწამეობის ღვაწლს უტოლებთ!

მონაზონი: დიახ, ეს ერთი და იგივე მოღვაწეობის სხვადასხვა სახეა. მოწამეობაცა და მონაზვნობაც სახარების ერთსა და იმავე გამონათქვამებს ემყარება, ერთიცა და მეორეც ადამიანის გამოგონილი კი არა, უფლის მიერ არის მონიჭებული კაცთათვის; ერთიცა და მეორეც შეუძლებელია სხვაგვარად აღესრულოს, თუ არა ღმრთის ყოვლადძლიერი შეწევნით, ღმრთის მადლის მოქმედებით. ამაში თავადაც დარწმუნდებით, თუ წაიკითხავთ ღირსი ანტონი დიდის, მაკარი ეგვიპტელის, თეოდორე სტუდიელის, მარიამ ეგვიპტელის, იოანე მრავალვნებულის, ნიკონ მშრალისა და სხვა მონაზვნების ცხოვრებებს, რომელთაც ზებუნებრივი მოღვაწეობა და ტანჯვა დაითმინეს. წმიდა სვიმეონ ახალი ღმრთისმეტყველი თავის მოძღვარზე, სტუდიის მონასტრის მონაზონზე, სვიმეონ კეთილკრძალულზე ამბობს, რომ იგი მწუხარებებითა და ტანჯვით მრავალ მოწამეს მიემსგავსა.

ერისკაცი: ამიხსენი, მამაო, რა მნიშვნელობა აქვს უქორწინებლობასა და უპოვარებას მონაზვნურ ცხოვრებაში? მათთვის, ვინც სოფელში ცხოვრობს, საზოგადო სარგებლობისათვის შრომობს, უხვად გასცემს მოწყალებას და სახარებაში მითითებულ სხვა მრავალ კეთილ საქმეს სჩადის, ეს სრულიად გაუგებარია. სათანადო განმარტების გარეშე მონაზვნური ცხოვრება უქმი, უმოქმედო და უსარგებლო ჩანს.

მონაზონი: თქვენს მიერ ნახსენები საერო ცხოვრება, რომელიც სახარების მცნებების დაცვისა და ხორციელი მოღვაწეობისაგან შედგება, აუცილებელია ცხონებისათვის, მაგრამ არასაკმარისი – სრულყოფილებისთვის. ამა სოფლის საზრუნავსა და მოვალეობებში ჩაფლულ კაცს ამგვარ საქმიანობაში ხელს არაფერი უშლის. წარმატებული ამქვეყნიური ცხოვრება ადამიანს უფრო მეტი კეთილი საქმის გაკეთების საშუალებას აძლევს: მდიდარს შეუძლია დიდად შეეწიოს ღატაკ ძმებს მოწყალების გაცემით, მებატონეს კი – დაიცვას ისინი ძალადობისაგან, უშუამდგომლოს სასამართლოებში. ასეთ საქმეებში კაცი უნდა უფრთხილდეს "თავით თვისით" მოქმედებას, რათა სახარებისეულ ფარისეველს არ მიემსგავსოს (ლუკ. 18): იგი მართლაც ბევრ კეთილ საქმეს აკეთებდა, მაგრამ არასწორი შინაგანი მიდგომა ჰქონდა ამ საქმეების მიმართ, ამიტომ მცდარი წარმოდგენა შეექმნა საკუთარ თავსა და მოყვასზე და აღარც მისი საქმეები სათნო-ეყო ღმერთს. მოციქული ამბობს, რომ ადამიანებმა კეთილი საქმეები ისე უნდა გააკეთონ, თითქოს იყვნენ "კეთილნი მნენი მრავალფერისა მის ნიჭისა ღმრთისანი" (1 პეტრე, 4,10). დაე მდიდარმა გასცეს თავისი ქონება, მაგრამ არა როგორც საკუთარი, არამედ ღმერთისგან ბოძებული. დაე მებატონემ გაუწიოს მფარველობა მოყვასს თავისი მაღალი მდგომარეობის მეშვეობით, მაგრამ ეს მდგომარეობაც არა საკუთრად, არამედ ღმერთისგან მინიჭებულად მიაჩნდეს. მაშინ გაქრება შეურაცხმყოფელი დამოკიდებულება მოყვასის მიმართ, რა ნაკლოვანებებიც არ უნდა ჰქონდეს მის საქმეებს, და სინდისი უკარნახებს კაცს საკუთარ თავს დაუსვას კითხვა (როგორც ეს იობმა გააკეთა): სათნოა კი ღმრთის წინაშე მისი საქმეები? ხომ არ არის მასში დიდი თუ მცირე ნაკლოვანებები? და აი, მაშინ გაჩნდება წარმოდგენა ცხოვრების უფრო სრულყოფილი წესის შესახებ. დამეთანხმეთ, რომ მონაზვნური ცხოვრება უმოქმედოდ და უსარგებლოდ სწორედ იმათ ეჩვენებათ, ვინც საკუთარ ცხოვრებას მაღალ, ანუ მცდარ შეფასებას აძლევს. სწორი ქრისტიანული ცხოვრების ნიშანი არის სიმდაბლე; ამპარტავნება და საკუთარ თავზე მაღალი წარმოდგენა კი, თვით უფლის თქმით, არასწორი ცხოვრების სარწმუნო ნიშანია. თქვენს მიერ მოყვანილ აზრში ჩანს ქრისტიანობის არცოდნა, მისი არასწორი, დამახინჯებული გაგება. ქრისტიანული სრულყოფილება თვით ღმერთკაცმა შესთავაზა თავის რჩეულებს. სრულყოფილება იქ იწყება, სადაც ერისკაცთათვის დაწესებული კეთილი საქმეები სრულ სავსებას აღწევს. შეისწავლეთ ქრისტიანობა, შეიცანით, რაში მდგომარეობს მისი სრულყოფილება და თქვენ მიხვდებით, თუ რა მკრეხელობაა უსაქმურობაში დადანაშაულება იმ ადამიანებისა, რომლებიც სახარების ყველაზე მაღალი, ერისკაცთათვის მიუწვდომელი მცნებების შესრულებას ცდილობენ. ის, ვინც მონაზვნობას ყვედრებითა და ცილისწამებით ავსებს, თავისთავად გმობს თვით უფლის მიერ დაწესებულ ქრისტიანულ სრულყოფილებას.

ერისკაცი: თანახმა ვარ, თანახმა! ოღონდ გასაგებად ამიხსენით უქორწინებლობისა და უპოვარების მნიშვნელობა ქრისტიანული სრულყოფილებისაკენ მიმავალ გზაზე.

მონაზონი: უქორწინებლობასა და უპოვარებას უდიდესი მნიშვნელობა აქვთ, შევეცდები ამის ახსნას ჩემი ძალების კვალობაზე. ის, ვინც თავისი ქონება გლახაკებს დაურიგა, რათა სრული მორჩილება გამოუცხადოს მაცხოვარს და მთლიანად მას შეუდგეს, ვინც თავისი ნებით იქცა გლახაკად, რათა განიცადოს ნაკლულევანება, სიღატაკესთან შეერთებული და სულისათვის სიმდაბლის მიმნიჭებელი, ამით აქარწყლებს თავის სასოებას, რომელიც აქამდე ამ სოფელზე ჰქონდა დამყარებული და მას მთლიანად ღმერთზე აფუძნებს. ასეთი ადამიანის გული მიწიდან ზეცად მაღლდება (მათ. 6, 21) და იგი ცხოვრების ზღვის ტალღებს ზემოდან ექცევა, სარწმუნოების მიერ ხელაპყრობილი. მთელი თავისი ზრუნვა მან უფალს მიანდო: უფალმა ხომ თავის უახლოეს მოწაფეებს უბრძანა მონაგების გაცემა (ლკ. 12,33) და ხორციელ მოთხოვნილებებზე ზრუნვის დატევება; ამასთან აღუთქვა, რომ ზეცათა სასუფევლის მაძიებელთ ზეციერი მამის განგებით სხვა ყოველივე მიეცემა (მათ. 6, 24-33). მორწმუნეებს სხვადასხვა განსაცდელი ევლინებათ, ამ დროს ღმრთის განგება მათზე თითქოს დაფარულია და ამა სოფლის გავლენა განსაკუთრებულ ძალას იძენს. მაგრამ ეს ყველაფერი აუცილებელია ღმერთის ცოცხალი რწმენის შესაძენად, რომელიც გამოცდილებით თანდათან იზრდება და ძლიერდება. გამოცდილება ამხილებს დაცემულ ბუნებაში გამჯდარ ურწმუნოებას, ღმერთისგან განდგომას და მის უარყოფას; რამეთუ გული, როგორც კი ოდნავ მოაკლდება ყურადღება, მაშინვე მთელ სასოებას სავალალო სიბრმავით კვლავ საკუთარ თავზე, ამ სოფელზე, ნივთიერზე ამყარებს და ღმერთს ივიწყებს (მათ. 14, 22-33). ამ მოკლე განმარტებიდან, ვგონებ, გასაგები უნდა გახდეს, რომ მონაგების დატევებას ქრისტეს მოღვაწე ამაღლებულ სულიერ მდგომარეობამდე მიჰყავს, რომელიც გამოარჩევს მას სოფელში მცხოვრებ ძმათაგან და რომელიც შეუძლებელია ამ უკანასკნელთათვის გამოცდილებით იყოს ცნობილი. მაგრამ ეს ამაღლებული სულიერი მდგომარეობა ამავე დროს განუწყვეტელი ტანჯვაც არის ხორცისა და მთელი დაცემული ბუნებისათვის: ამ მდგომარეობას უფალმა ჯვარი უწოდა.

სულიერი კუთხით უპოვარების მოქმედების მსგავსია უქორწინებლობის მოქმედებაც. საკუთარ, თუნდაც დაცემულ ბუნებაზე გამარჯვების მოპოვება ისეთ მოღვაწეობას მოითხოვს, რისი წარმოდგენაც კი არ ძალუძთ გამოუცდელებს. საკუთარი ბუნების უარმყოფელი ამ მოღვაწეობით სრულყოფს ჯვარცმასა და ჯვარს, რომელსაც მას უპოვარება ანიჭებს და რომლითაც მხოლოდ ქონების უარყოფა ხდება. ამ მოღვაწეობას სიმდაბლის უფსკრულამდე ჩავყავართ, იგი ცოცხალ სარწმუნოებამდე მიგვიძღვის და მადლისმიერ მდგომარეობამდე აღგვამაღლებს. ამ მოღვაწეობისას, როგორც ანტონი დიდის, იოანე მრავალვნებულისა და სხვათა ცხოვრებებიდან ჩანს, დაცემულ ბუნებას დაცემული სულები ეხმარებიან, ისინი ცდილობენ, ადამიანები დაცემულ მდგომარეობაში ამყოფონ. რაც უფრო მძიმეა ბრძოლა, გამარჯვებაც მით უფრო საპატიოა. კაცობრივი ბუნების განახლება გულში გაჩენილი სულიერი განცდით, ერთი მხრივ, მოღვაწის გამარჯვების გამომწვევია, მეორე მხრივ კი მისი შედეგი. კაცობრივი ბუნება კაცობრივ ბუნებადვე რჩება, მაგრამ მისი აღქმა (ერში რომ იტყვიან, გემო) იცვლება: ასე მაგალითად, ზეთით გაპოხილი ქაღალდი წყალს აღარ იკარებს – არა იმიტომ, რომ ქაღალდის ბუნება შეიცვალა, არამედ იმიტომ, რომ მისი შედგენილობა სხვა ნივთიერებით გაიჟღინთა, რომლის ბუნება განსხვავდება წყლის ბუნებისაგან.

ერისკაცი: დღეს ძალიან ბევრი ამტკიცებს, რომ უქორწინებელი ცხოვრება არაბუნებრივი, შეუძლებელია კაცისათვის, რომ თუკი ბუნებას კანონიერ კარს მივუხურავთ, იგი იძულებული გახდება უკანონო სხვა კარი ეძიოს.

მონაზონი: ყოველი კაცი საკუთარი გამოცდილების მიხედვით მსჯელობს. უცნობი და გამოუცდელი შეუძლებლად მიიჩნევა, ნაცნობი და გამოცდილი კი – ყველას კუთვნილად. ყველა წმიდა მამა, ვინც ამ საკითხზე წერდა, თანახმანი არიან, რომ უქორწინებლობა არაბუნებრივია კაცის დაცემული ბუნებისათვის, რომ იგი ბუნებრივი იყო ადამიანისთვის დაცემამდე (დაბ. 2, 25); რომ კაცის ბუნების განახლების შემდეგ მას დაუბრუნდა ქალწულებისა და უქორწინებლობის უნარი, რომ ქალწულებასა და უქორწინებლობას ქორწინებაზე მაღალი პატივი მიეგება, თუმცა ქრისტიანობამ ცოლქმრული ცხოვრებაც უფრო მაღალ საფეხურზე აიყვანა, ვიდრე ის ქრისტიანობამდე იდგა (ეფეს. 5, 32). ღმერთკაცი ქალწულებრივ ცხოვრებას ატარებდა, მისი ყოვლად წმიდა დედა იყო და დარჩა ქალწულად; წმიდა მოციქულები იოანე ღმრთისმეტყველი, პავლე, ბარნაბა და, უეჭველია, ბევრი სხვაც ასევე ქალწულები იყვნენ. ქრისტიანობის გაჩენისთანავე ქალწულების (მამაკაცებისა და ქალების) მთელი დასები გაჩნდა. ეს ღვაწლი ქრისტეს მიერ კაცობრივი ბუნების განახლებამდე უკიდურესად იშვიათი იყო. მხსნელის მეშვეობით ადამიანებს ღმერთის კეთილი ნება მოეფინა, რაც ანგელოზებმაც დაამტკიცეს თავიანთი გალობით (ლკ. 2, 14), და კაცობრიობა სხვადასხვა მადლისმიერი ნიჭით აკურთხა. ქრისტიანთა ნიჭების ეს მრავალფეროვნება კარგად არის გადმოცემული სწავლებაში, რომელიც, საეკლესიო ტიპიკონით, მღვდელმა ახლად შეუღლებულებს ქორწინების წესის დასრულების შემდეგ უნდა წაუკითხოს.

თარგმნა რუსუდან ბუაჩიძემ

გაგრძელება