კურთხევანი (სიტყვა "კურთხევა"-დან, მრ. რიცხვში). ქრისტიანები განუწყვეტლივ საჭიროებენ მადლისმიერ დახმარებას და ღმერთის ლოცვა-კურთხევას. ამიტომ წმიდა მამებმა ღმრთივგანბრძნობილად ქრისტიანების თითოეულ საჭიროებაზე ლოცვები ან მთელი მსახურებებიც კი შეადგინეს. ასეთი ლოცვებისა და მსახურებების კრებული შეადგენს საეკლესიო საღმრთისმსახურო წიგნს, რომელსაც კურთხევანი ეწოდება. კურთხევანის შემადგენლობა ისეთივე მრავალფეროვანია, როგორი მრავალფეროვანიცაა ჩვენი სულიერი და ხორციელი მოთხოვნილებები. ლოცვები: მშობიარე ქალისათვის, ახლადშობილის სახელის დარქმევის, იმავე ქალისათვის მე-40-ე დღეს განწმენდის, სახლის საფუძვლის ჩაყრაზე, ჭის ამოთხრაზე, შეგინებული (შებილწული) ჭურჭლის თუ ჭის განწმენდისა; ლოცვები უძლურსა ზედა წასაკითხი – ეს ყველაფერი არის კურთხევანში. იქვე არის საიდუმლოებების მსახურებები: ნათლობის, მირონცხების, აღსარების, ჯვრისწერის, ზეთის კურთხევის; წესი მონაზვნად აღკვეცისა, წყლის კურთხევისა, ტაძრის კურთხევისა.
კონდაკი არის საღმრთისმსახურო წიგნი, რომელიც შეიცავს მწუხრისა და ცისკრის, წმიდათა – იოანე ოქროპირის, ბასილი დიდისა და გრიგოლი დიოლოღოსის წირვათა განგებას. მწუხრისა და ცისკრის განგება შედგება ამ მსახურებების კვერექსების, ასამაღლებლებისა და სამღვდელმსახურო ლოცვებისაგან. პირველი ორი ხმამაღლა წარმოითქმის, ლოცვებს კი მღვდელი ჩუმად, საიდუმლოდ კითხულობს. ლიტურგიათა განგება მთლიანად არის მოყვანილი კონდაკში.
ლიტია ანუ ლიტანია (ბერძ. მუხლთდრეკა, გულმოდგინე, საყოველთაო ლოცვა) ეწოდება ისეთ ლოცვას, რომელიც ტაძრის სტოვაში ან საერთოდ ტაძრის გარეთ სრულდება. ამგვარად ყველას – მონანულებსა და კათაკმეველებსაც ეძლევათ შესაძლებლობა ლოცვაში მონაწილეობა მიიღონ (კათაკმევლები ადრე ტაძრის სტოვაში იდგნენ) და ლოცვა მართლაც საყოველთაოა. დღესასწაულებისა და კვირის ღმრთისმსახურებაში ლიტია სრულდება მწუხრის ლოცვაზე, კვერექსების შემდეგ. ლიტიის დასდებლების გალობის დროს სამღვდელოება და მლოცველი ერი სტოვაში გადის და გაძლიერებულ ლოცვებს აღავლენს ღმერთისადმი ყველა მართლმადიდებლისათვის და წმინდანებს მოუხმობს შემწეობისათვის. თითოეულ თხოვნაზე გუნდი მრავალგზის "უფალო, შეგვიწყალენ"-ს პასუხობს. დასასრულს მღვდელი კითხულობს ლოცვას, რომელსაც თავდახრილი ვუსმენთ. ასე მთავრდება ლიტია და ხალხი ტაძარში ბრუნდება. ეს არის სადღესასწაულო ლიტია. აგრეთვე არსებობს მიცვალებულთა ლიტია, რომელიც ტაძრის სტოვაში ან საფლავზე სრულდება. ჯვრით სვლაც ლიტანიის ანუ ლიტიის სახეა. წყლის კურთხევისას, უბედურების ან საერთო გასაჭირის დროს თუ სხვა ღირშესანიშნავი დღის აღსანიშნავად ტაძრიდან გამობრძანდება პატიოსანი ჯვრები, წმიდა ხატები, ბაირაღები და ხალხი გალობით დანიშნულების ადგილზე მიდის, გარშემო უვლის დასახლებას, ტაძარს და სხვა. ყველა ასეთ ლოცვას შეიძლება ეწოდოს ლიტია ანუ ლიტანია.
|